DooHealthy

อาการ เริ่มแรกผู้ป่วยมีอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร 2-3 วัน แล้วมีไข้สูงเฉียบพลัน 1-2 วัน และคลื่นไส้ อาเจียน

ด้วย บางรายมีไข้ต่ำๆ เป็นประจำ อาการสำคัญ คือ มีการอักเสบของต่อมน้ำเหลือง เป็นๆ หายๆ ต่อมน้ำเหลืองที่ขาบวมแดง หากเป็นนานหลายปีจะทำให้อวัยวะนั้นบวมโตอย่างถาวร และผิวหนังหนาแข็งขึ้นจนมีลักษณะขรุขระ ขาบวมโต ใหญ่มากเหมือนเท้าช้าง เพราะมีน้ำเหลืองคั่งอยู่ และต่อมน้ำเหลืองหลายแห่งจะโตขึ้น หรือมีอัณฑะบวมโตด้วย เต้านมโต ท้องมาน เพราะมีพยาธิอุดตันทางเดินน้ำเหลือง และมีสารพิษออกจากพยาธิตัวแก่

มีประมาณร้อยละ 70-80 ของผู้ป่วยจะไม่มีอาการปรากฎให้เห็น กลุ่มที่ไม่มีอาการจะแบ่งออกเป็น 2 พวก ได้แก่

1. ตรวจพบตัวอ่อนพยาธิ (ไมโครฟิลาเรีย) ในกระแสเลือด แต่ไม่มีอาการ ในบางรายผู้ป่วยจะมีตัวอ่อนพยาธิอยู่ในโลหิต โดยไม่มีอาการไปตลอดชีวิต

2. ไม่พบตัวอ่อนพยาธิ แต่ตรวจพบแอนติเจนในเลือด เมื่อให้ยารักษาแล้วพบว่าระดับแอนติเจนต่อเชื้อโรคเท้าช้างลดลง การตรวจไม่พบตัวอ่อนพยาธิ

กลุ่มที่ปรากฎอาการ มีประมาณร้อยละ 20-30 ผู้ป่วยพวกนี้อาจจะพบหรือไม่พบไมโครฟิลาเรียในโลหิตก็ได้ แต่โดยทั่วไปจะไม่พบ อาการแสดงสามารถแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ อาการเฉียบพลัน และอาการเรื้อรัง

สาเหตุ เกิดจากติดเชื้อพยาธิเท้าช้าง แหล่งของโรคอยู่ในคนแถบภาคใต้และคนที่อาศัยอยู่แถบชายแดนไทย-พม่า พบได้ในลิง ชะนี ค่าง สุนัข แมว บริเวณนั้น เมื่อยุงที่เป็นพาหะไปกัดแหล่งโรคแล้วมากัดคน ก็จะปล่อยเชื้อไมโครฟิลาเรียเจริญเป็นตัวแก่อยู่ในกระแสเลือด หลอดน้ำเหลือง คนหรือสัตว์เชื้อจะเข้าท่อน้ำเหลือง ต่อมน้ำเหลือง เชื้อจะอยู่ในร่างกายคนได้ 4-6 ปี และออกลูกออกหลานเป็นล้านตัวเข้ากระแสเลือด ยุงกัดคนที่เป็นและรับเชื้อไปเมื่อไปกัดคนอื่นจะปล่อยเชื้อสู่คนอื่น

การวินิจฉัย นอกจากดูสภาพร่างกายทั่วไปแล้ว เมื่อเจาะเลือดที่แขนตรวจ จะพบตัวพยาธิไมโครฟิลาเรีย ซึ่งจะออกมาในเลือดเฉพาะเวลากลางคืน ไม่ออกมาในเวลากลางวัน ใช้การเจาะเลือดนี้ตรวจวินิจฉัยในผู้ป่วยที่สงสัย ซึ่งยังไม่มีอาการเท้าช้างปรากฎด้วย นอกจากนี้อาจใช้การอัลตาซาวนด์ และการฉายเอกซเรย์เพื่อดูพยาธิสภาพ

การรักษา ด้วยการทานยาไดเอทธิล คาร์บามาซิน และดูแลอวัยวะส่วนที่มีปัญหานั้น เช่น ล้างส่วนที่บวมด้วยน้ำและสบู่ วันละ 2 ครั้ง ยกอวัยวะส่วนนั้นในเวลานอน และให้ออกกำลังส่วนที่บวมเพื่อเพิ่มการไหลเวียนของเลือดตัดเล็บให้สั้น หากมีแผลเล็กน้อยให้ทาด้วยยาปฏิชีวนะ

ป้องกันได้โดยการกำจัดยุงให้หมดไปรอบบ้านและป้องกันตนเองไม่ให้ยุงมากัด สำหรับคนที่มีความเสี่ยงควรทานยาป้องกัน

แถบภาคใต้ ตั้งแต่จังหวัดชุมพรลงไปจนถึงนราธิวาส มียุงลายเสือเป็นพาหะนำโรคเท้าช้าง ยุงชนิดนี้กัดกินเลือดของสัตว์และคน ชอบออกหากินในเวลากลางคืน มีแหล่งเพาะพันธุ์ตามแอ่งหรือหนองน้ำที่มีวัชพืชและพืชน้ำต่างๆ เช่น จอก ผักตบชวา แพงพวยน้ำ หรือหญ้าปล้อง

แถบชายแดนตะวันตกของไทยใกล้พม่า ที่จังหวัดกาญจนบุรี แม่ฮ่องสอน ตาก ยุงพาหนะนำโรคเท้าช้างชนิดนี้ได้แก่ ยุงลายป่า เพราะพันธุ์ตามป่าไผ่ ในโพรงไม้ และกระบอกไม้ไผ่ ปัจจุบันพบว่าเชื้อโรคเท้าช้างสายพันธุ์ที่นำเข้าโดยผู้อพยพจากชายแดนไทยพม่า รวมทั้งในแรงงานพม่า มียุงพาหะหลายชนิด รวมทั้งยุงรำคาญ ซึ่งเป็นยุงบ้านที่พบได้ทั่วไป